50 najinteresantnijih spomenika u Srbiji – 3. deo

Dragi čitaoci, pred Vama je treći deo 50 najinteresantnijih spomenika u Srbiji. Ovom prilikom predstavljamo Vam sledeće spomenike: Kosmaj, Vešala, Pale ptice, spomenik Stevanu Sremcu, Kristalni cvet, Sami, spomenik Crvenoarmejcima, spomenik mira na Gazimestanskom trgu, Kameni spavač i Večna vatra.  Nadamo se da ćete uživati!

Kosmaj, Sopot

Kosmaj je planina u Srbiji, u blizini Sopota.  U Drugom svetskom ratu na području Kosmaja delovao je Kosmajsko-posavski partizanski odred, a palim borcima iz tog odreda na vrhu planine podignut je spomenik.

Iako je podignut u doba komunizma, razdoblju skorašnje istorije koje je postalo zanimljivo tle za kritikovanje i osporavanje, ne može se poreći da je spomenik na Kosmaju pečat ovog kraja. Znak koji je postao prepoznatljiv i iz daljine. U vreme dok je osvetljenje radilo (do 1999. god.), mogao se videti iz nekih delova Beograda po vedroj noći.

Neobično arhitektonsko rešenje, bez osvrta na detalje (čist beton na kome se još uvek mogu videti tragovi dasaka koje su ga oblikovale) u kombinaciji sa dimenzijama koje spomenik ima, svakako ga čine zanimljivim objektom koji bi trebalo videti.

Vešala, Zaječar

Spomenik borcima palim u NOR-u i žrtvama fašističkog terora.  Podignut na Kraljevici, Zaječar.  Otkriven je 1971.godine, rad Vladimira Veličkovića.  Spomenik je smešten u park-šumi Kraljevica, iznad grada u prelepoj prirodi.

Kraljevica je brdo, spomen park-šuma i izletište južno od grada Zaječara. To je predeo od istorijskog značaja za opštinu, koji se ističe posebnim živopisnim izgledom prirode.  Od istorijskih znamenitosti tu se nalazi spomenik junaku iz Timočke bune Ljubi Didiću, tvrđave iz doba Rima (istočna i zapadna), krst u čast žrtvama posle Drugog svetskog rata.

Pale ptice, Kruševac

Na brdu Bagdala, pored Kruševca, za vreme fašističke okupacije od 1941. do 1944, nalazili su se logor i stratište. Na mestu nekadašnjeg strelišta je još pre početka II svetskog rata započeta gradnja Kaznenog zavoda, pa su tu nezavršenu zgradu Nemci iskoristili i pretvorili u logor za političke zatvorenike iz kruševačkog kraja. Iza zgrade logora, na padini bagdalske kose Nemci su vršili streljanja partizana i civilnog stanovništva. Najveće streljanje se desilo 29. juna 1943. godine, kada su fašisti streljali 324 osobe.

Zgrada logora je srušena 1949, a na tom prostoru, zauzimajući 10 ha, danas je spomen-park Slobodište sa 2 masovne grobnice palih rasinskih partizana i žrtvama fašističkog terora. U spomen-kompleksu se nalaze i dva velika amfiteatra: Dolina pošte i Dolina živih, odnosno gledalište sa scenom. U ovaj deo kompleksa se ulazi kroz kružnu kapiju nazvanu „Kapija Sunca“.

U središtu Doline pošte smešteno je jato kamenih ptica koje streme ka nebu, a na ulazu je kružni kamen sa natpisom „Pod ovim nebom, čoveče uspravi se“. Između dve doline stoji stari vodenični kamen sa natpisom „Hleb i sloboda; Isus u nama“. Na humkama, kao i na bedemu iznad Doline pošte nalaze se plamenici. Stratište je uz bok amfiteatrima i obeleženo je spomen-pločom i krstom. Slobodište je otvoreno 1965. godine, a autor je arhitekta Bogdan Bogdanović. Godine 1978, po projektima arhitekata Bogdana Bogdanovića i Svetislava Žujovića, sagrađen je Dom Slobodišta. Zgrada je oblikovana kao humka i predviđena za istraživački rad i održavanje raznih manifestacija.

Spomenik Stevanu Sremcu, Niš

Spomenik piscu Stevanu Sremcu i junaku iz njegove knjige „Ivkova slava“ Kalči, nalazi se na početku Kazandžijskog sokačeta, nekad čuvene zanatlijske ulice grada Niša. Poznati srpski pisac Stevan Sremac živeo je u ovom gradu od 1879. godine do 1892. godine i ostavio značajan trag u njegovoj kulturi. Bronzana skulptura koja prikazuje niškog lovca Kalču sa svojim vernim psom i pisca Stevana Sremca rad je akademskog vajara Ivana Felkera.

Kristalni cvet (Spomenik čistačima obuće), Kragujevac

Pored grobnice u kojoj su sahranjeni streljani čistači obuće, Romi, dečaci od 12 do 15 godina, nalazi se spomenik „Kristalni cvet“. Geometrijski svedenim formama cveta i zaobljenim čašicama simbolizuje tek razvijeni pupoljak, presečen na dva dela. Belina cveta ističe moralnu čistoću dečaka, a crne čašice, pored boje njihovog tena, asociraju na smrt i tamu podzemnog sveta. Spomenik je delo arhitekte Nebojše Delja,  spomenik je od betona, a izgrađen je 1968. godine.

Sami, beogradski zoo

Sami  je ime najpoznatijeg šimpanze koji je živio u beogradskom zoološkom vrtu. Široj javnosti postao je poznat kad je krajem osamdesetih godina dva puta bežao iz zoološkog vrta. U poteri po ulicama i krovovima Beograda najveću ulogu je imao direktor Vrta Vuk Bojović. Na 60. rođendan Vrta podignut je spomenik Samiju ispred kaveza s majmunima.

Spomenik Crvenoarmejcima, Niš

Spomenik poginulim pripadnicima Crvene armije posvećen je tajanstvenom sukobu između Sovjeta i Amerikanaca. Ovaj isti sukob poznat je u službenim izveštajima i literaturi na zapadu i istoku kao „Niški incident“.

Sedmi novembar 1944. godine bio je u znaku proslave godišnjice Oktobarske socijalističke revolucije (Velikog oktobra). U toku same proslave iznad grada su se pojavili američki avioni i počeli da otvaraju vatru iz mitraljeza. U isto vreme na putu od Niša do Aleksinca kretala se duga sovjetska motorizovana kolona koju su napali isti američki avioni. Kolona je bombardovana i zapaljena.  U istom vazdušnom napadu poginuo je u sagorelom vozilu komandant korpusa, general Grigorij Kotov, zajedno sa 31 vojnikom, dok je 37 crvenoarmejaca bilo ranjeno. Sa niškog aerodroma uzleteli su sovjetski avioni i započeli vazdušni dvoboj sa američkim iznad Kaznenog zavoda. U ovom vazdušnom okršaju oborena su tri američka aviona i dva pilota su poginula. Sovjeti su u istom vazdušnom okršaju izgubili tri aviona i dva pilota.

Više pročitajte ovde.

Spomenik mira na Gazimestanskom trgu, Kruševac

Ovaj svojevrstan spomenik ideji mira postavljen je u Kruševcu na Gazimestanskom trgu 1997. godine. Spomenik, u izvesnoj meri, predstavlja krunu mirotvoračkih akcija, koje u Kruševcu sprovode klubovi mira, ponikli na inicijativu profesora Pavla Bubanje. Blagodareći ovim aktivnostima, Kruševac je prihvaćen kao član grupe od preko 80 svetskih gradova „Vesnika mira“. Kao priznanje za rezultate na ovom polju, Kruševac je dobio i dve nagrade: Medalju mira 1986. i Medalju vesnika mira 1990. godine.

Spomenik Kameni spavač, Kragujevac

Među streljanim Kragujevčanima bilo je dosta ljudi iz okolnih sela i njima je posvećen spomenik „Kameni spavač“. Predstavlja posebnu celinu u okviru Spomen-parka. Vencem od betonskih blokova, nejednake visine i zaobljenim i masivnim mramornim skulpturama, ovaj spomenik podseća na seosko dvorište u kome dominiraju stogovi sena. Delo je arhitekti Gradimir i Jelica Bosnić , izgrađeno 1970. godine

Večna vatra, Beograd

Spomenik je postavljen 2000. godine kao „simbol otpora naroda NATO agresiji“ kako ga je nazvala Mira Marković. Osim što je okolni park na Ušću redovno održavan, o spomeniku se od tada niko nije brinuo, pa je reč o prilično zapostavljenom spomeniku. Vatra bi trebalo da gori, ali godinama ne gori. Kompleks se redovno čisti od grafita, ali spomenik je samo nekoliko meseci posle postavljanja rasčupan – odneti su reflektori, gasna instalacija, pa je i vatra ugasila.

Drugi deo ->