Kao i sam grad Beograd, Tašmajdan i prostor oko njega imaju veoma interesantnu prošlost.
Sam naziv Tašmajdan je turskog porekla. Nastao je od reči taš što znači kamen i reči majdan koja se na naš jezik prevodi kao rudnik. Ime govori dovoljno. Nekada davno ovde se nalazio veliki kamenolom. Ipak nisu Turci prvi koji su vadili kamen na Tašmajdanu. Kamenolom su prvi igradili Rimljani, još pre dve hiljade godina, a njihovu praksu nastavili su brojni osvajači koji su nakon njih prohujali ovim prostorima. Pored kamena u rudniku na Tašmajdanu dugo je vađena i šalitra.
U Prvom srpskom ustanku, srpski ustanici pod vođstvom vožda Karađorđa našli su utočište upravo u lagumima i rupama rudnika. Karađorđe i ostale vođe izabrali su za svoj štab upravo Tašmajdan.
GROBLJE
Iako danas važi za najlepši park srpske prestonice, Tašmajdan je ipak najveći deo svoje istorije bio nešto sasvim drugačije. Uz kamenolom, na prostoru današnjeg parka nalazilo se veliko groblje. Od pamtiveka stanovnici Beograda su se sahranjivali na Tašmajdanu. Ovde se nalazilo rimsko, zatim tursko, nemačko i na kraju srpsko groblje. Groblje je sa Tašmajdana iseljeno 1886. godine, ali je po svemu sudeći taj poduhvat bio poprilično traljav. Godinama nakon premeštanja groblja, kad god bi se na ovom prostoru započela neko iskopavanja završavala su se sa otkrićima novih leševa koji nisu premešteni kad i groblje. Sasvim je izvesno da ispod današnjeg parka i dalje leže ostaci starih Beograđana. Na starom tašmajdanskom groblju bili su sahranjeni brojni velikani srpske istorije, kao što su: Ilija Milosavljević Kolarac, Toma Vučić-Perišić, Jovan Skerlić, ali i Josif Pančić koji je bio sahranjen u kovčegu od „njegove“ Pančićeve omorike.
TAŠMAJDAN I PEĆINE
Tokom Drugog svetskog rata, praktični Nemci uvideli su veliki strateški potencijal Tašmajdana. Nemački komandant Aleksandar Ler smestio je svoj štab u utrobu Tašmajdana. Odavde je sprovodio svoje zločinačke planove. Aleksandar Ler uhapšen je na kraju rata. Nakon prvobitnog bega iz tadašnje Jugoslavije, Ler se predao britanskim snagama koje su ga opet izručile jugoslovenskim vlastima. Streljan je za ratne zločine 1947. godine.
U ovim pećinama krile su se i žene i beogradska nejač tokom strahovitog bombardovanja Beograda u prvim danima Prvog svetskog rata. Lagumi i pećine i dalje nisu potpuno istraženi, a imaju potencijal da budu još jedna turistička atrakcija našeg glavnog grada.
CRKVA SVETOG MARKA
Prvu crkvu Svetog Marka podigao je knez Miloš Obrenović 1835. godine. Miloš je crkvu podigao na mestu gde je 1830. godine pročitan sultanov hatišerif kojim je Srbija dobila samoupravu, a Miloševo kneževsko dostojanstvo proglašeno za nasledno. Nažalost, prva crkva Svetog Marka nije bila dugog veka, opstala je do početka Prvog svetskog rata kada je spaljena u ratnim dejstvima. Ipak, prvobitni hram postojao je sve do 1941. godine kada je konačno uništen.
Crkva Svetog Marka kakvu danas poznajemo građena je u periodu od 1931. do 1940. godine. Projekat za novi hram izradili su braća Krstić, profesori Arhitektonskog fakulteta. Cilj je bio da nova crkva svojim izgledom podseća na manastir Gračanicu na Kosovu.
U crkvi Svetog Marka nalaze se i mošti cara Dušana, a tu su sahranjeni i poslednji kralj iz dinastije Obrenovića – kralj Aleksandar i njegova supruga Draga Mašin. Izgradnja unutrašnjosti hrama i dalje nije završena.
ZELENA OAZA I BETONSKA PLAŽA
Tek 1950. godine počeli su radovi na uređenju prostora oko Tašmajdana. Tada je predviđeno da se na tom delu podigne veliki park, a u njegovoj zaleđini sportski centar. Nakon što je 1963. godine pušten u rad otvoreni bazen, Tašmajdan je postao centar gradskih zbivanja i u letnjim mesecima.
Pre nekoliko godina, Tašmajdanski park doživeo je svoju novu rekonstrukciju. Obnavljanje parka finansijski je pomogla i vlada Azerjbedžana. Danas Taš predstavlja srce Beograda, stecište mladih i starih.
– Ovde sam doneo neke od najvažnijih odluka u svom životu. Tu, baš na toj klupi sam prvi put poljubio devojku. Ovde sam se napio kada sam 1979. godine diplomirao na Pravnom fakultetu, a danas ovde dovodim svoje unučiće da se igraju – kaže šezdesetdvogodišnji Ilija.
