U početku beše dvoranin cara Uroša. Nakon toga se izbori međ ostalim velikašima i postade knez. Narod ga toliko voljaše, te ga carem nazivaše. A on nama ostavi grad, šareni grad – Kruševac.
Knez Lazar Hrebeljanović je jedna od najznačajnih ličnosti naše istorije. Ubrzo po dolasku na vlast podigao je grad koji će mu potom postati i prestonica.
Sam grad se nalazio na veoma dobrom strateškom položaju. Sa juga, pravca nadiranja Osmanlija, grad je štitila oblast Vuka Brankovića. Na zapadu se nalazila zemlja Tvrtka l Kotromanića.
Sama tvrđava se prvi put pominje 1381. godine. Pretpostavlja se da je izgrađena na temeljima nekadašnjih utvrđenja. Sam grad je bio okružen visokim zidinama, u njemu je bio plato na kome su podignuti dvor, crkva i zdanja u kojima su živeli vlastela i dvorjani. Na zidinama su bile visoke osmatračke kule, između dva pojasa zidova bili su duboki opkopi premošćeni mostovima na lancima koji su podizani noću.
Odmah pored gradskih bedema podignuto je podgrađe – civilno naselje. U njemu su bile kuće za stanovanje, trg, pijaca, prodavnice, prenoćišta. Tokom perioda mira, Lazareva država je procvetala ekonomski, pa se Kruševac nametnuo kao centar privrednih aktivnosti. Na njegovim ulicama susretali su se trgovci iz čitavog Balkana, a najviše su prednjačili Dubrovčani koji su u Lazarevu prestonicu, pored trgovine, dolazili zarad diplomatskih aktivnosti.
Iz povelje koja je izdata 1387. godine, saznajemo da je sam knez o gradu govorio:
„ U slavnome gradu, gospodstva mi, Kruševcu“.
Nakon Kosovskog boja, 1389. godine, Turci na kratko preuzimaju vlast na gradom. Despotu Stefanu Lazareviću, sinu kneza Lazara, Kruševac je bio prestonica sve do 1405. godine, kada je premešta u Beograd. Međutim, sam grad ne gubi na značaju, jer je tokom XV veka bio često „predmet osvajanja“
Upravo iz XV veka potiče i naziv šareni grad, koji su mu nadenuli Turci ili kako bi to u originalu zvučalo aladža hisar. Taj naziv Kruševac je dobio zahvaljući tome što je tvrđava bila sagrađena od različitih materijala.
Danas, od velelepne srednjevekovne prestonice, sačuvani su ostaci Donžon kule, kroz koju se ulazilo u grad i deo istočnog bedema koji se na nju dovezivao. U zidovima kule i danas je sačuvano stepenište kojim se izlazilo na više nivoe tvrđave. Kula je posebno interesantna i po tome što je još za vreme samog kneza imala oluke. Pored ovog tvrđavskog dela Lazareve prestonice, sačuvana je i crkva Svetog Stefana – Lazarica.
Nažalost, danas i ono malo što je sačuvano nije ni pod kakvom zaštitom. Nalazi se pod oštricom vremena, ali i savremenih vandala.
Radović Ana
