Legenda zvana „Kad su cvetale tikve“ nastala je sad već davne 1968. godine. Iako sam roman nije izazvao toliku pažnju, epicenter začetka mita oko prvog modernog romana srpske književnosti psanom iz prvog lica zapravo se zbio kad je on dospio do dasaka koje život znače.
Tad još mladi pisac Dragoslav Mihailović, kao što samo mlad čovjek i smije, svojim perom udara u temelj komunističkog uređenja, progovara o onom o čemu svi ćute i duboko potiskuju u svom sjećanju. Pored izvrsno naratorski uobličnog dela i pored majstorski izgrađene poetike jednog mladića, koji već u svom prvom romanu pokazuje da mu je mjesto u samom vrhu srpske književnosti, javni umjetnički sud o romanu ipak izostaje.
Mihailović biva zabranjen, kao i samo predstava, a Jugoslaviji u amanet ostavlja događaj koji je na pravi način nagovestio crni talas, valjda jedinu istinsku vrijednost i jedini pravi bunt protiv kulturno-ideološke dogme krojene iz samog vrha vlasti.
Progovorilo se o mramoru.
U glavama oficira Jugoslovenske narodne armije odzvanja ono Vrapčetovo: “Gori ste od Švaba”.
Godina je 2014. Ispred Istorijskog muzeja, na Trgu Nikole Pašića na otvaranju izložbe “U ime naroda”.
Beograd se prisjeća istine, koju je potisnuo još pedesetih godina prošlog vijeka.
Ispred muzeja demonstaracija ideoloških otpadaka uz prozivke upucene piscu Mihailovicu, a unutra mjesecima filmovi Lazara Stojanovića, Makavejeva, Miroslava Antića i drugih crnotalasnih autora. Za bolju sliku društva.
Malo dalje, na Crvenom krstu Slobodan Skerlić, posle 46 godina od prvog I 30 godina od drugog izvođenja na scenu Beogradskog dramskog pozorišta postavlja “Tikve”, predstavu koja sad već poništava prvobitnu recepciju javnosti i u drugi plan stavlja priču o mramoru.
Skerlićev glavni junak sad pita: “Jesam li ja kriv za propast svoje porodice”, distanciran od istorijskog, jer ova mlada publika ne živi sa teretom sjećanja na Goli otok.
Miša Janketić nostalgično oživljava svoja lična sjećanja, ali I naratorski oživljava Ljubu u godinama, dok Miloš Biković pred publikom pleše među konopcima I glumački brzim radom nogu tera na preispitivanje svog junaka.
I opet Janketićev glas, I opet ring.
Za katarzu kakvu u predstavi izopštenoj od društvenog tona možemo samo da poželimo.
Skerlićevo tumačenje ne ostavlja ni trunku sumnje da ovaj tekst sad na čisto umjetnički način uskače u sjećanje publike I zapravo trijumfuje nad bilo kojom ideologijom.
Mihailovićev poetski glas udružen sa crnotalasnim ehom Laze Stojanoviće I Milana Vlajčića, uzvikuje da ništa što je nastajalo sedemdesetih godina nije bilo uslovljeno samo represijom, već je zaista posjedovalo kritičku dubinu kakvu srpska dramaturgija I film nisu zapamtili na jednom mjestu.
I još jače uzvikuju da nas istorija mora učiti, ali da nas jedino umjetnost može izliječiti, jer u Ljubi još od ’68 odzvanja ono: “Jesam li ja kriv?”
