Dan vredan veka
Muzej Jugoslavije će 1. decembra 2018, na dan kada se navršava 100 godina od ujedinjenja Srba, Hrvata i Slovenaca u jednu državu, otvoriti izložbu Dan vredan veka. Zbog radova u objektu Muzej 25. maj izložba će se održati u Palati Srbija na Novom Beogradu.
Palata Srbija izabrana je iz više razloga, a glavni je činjenica da je jedan od projektanata tog velelepnog objekta koji predstavlja simbol socijalističke Jugoslavije, Mihailo Mika Janković, arhitekta koji je potpisao i projekat prvog namenskog muzeja u Beogradu – Muzeja 25. maj (danas u sastavu kompleksa Muzeja Jugoslavije). Oba objekta predstavljaju monumentalne primere moderne jugoslovenske arhitekture. Palata Srbija (nekada Zgrada SIV-a, po skraćenici za Savezno izvršno veće – vladu socijalističke Jugoslavije čije je sedište bila) otvorena je 1961. godine u vreme Prvog samita nesvrstanih zemalja koji se tu održao, a Muzej 25. maj 1962. povodom obeležavanja sedamdesetog rođendana Josipa Broza Tita.
Muzej Jugoslavije jedna je od malobrojnih institucija u regionu koja se kontinuirano bavi Jugoslavijom i njenom istorijom. Delokrug istraživanja i muzealizacije usmeren je na širok spektar različitih fenomena koji obeležavaju jugoslovensko nasleđe i iskustvo. Fond Muzeja Jugoslavije do pre nekoliko godina bio je uglavnom vezan samo za socijalističko nasleđe. Realizacija izložbi o periodu prve Jugoslavije donela je nove akvizicije koje dopunjavaju muzejski fond i legitimišu Muzej kao relevantan centar za proučavanje i prezentovanje celokupne istorije Jugoslavije.
Kako bismo publici približili okolnosti pod kojima je nastala država koja je imala prosečan životni vek čoveka, odlučili smo se za pripremu izložbe Dan vredan veka. Autorski tim izložbe čine Radovan Cukić, kustos, Veselinka Kastratović Ristić, muzejska savetnica, Marija Vasiljević, kustoskinja (Muzej Jugoslavije) i dr Zoran Bajin, istoričar (Univerzitetska biblioteka Svetozar Marković). Izložba objašnjava nastajanje Jugoslavije kao čin kome je prethodilo dugogodišnje zalaganje kulturne i intelektualne elite za ujedinjenje južnih Slovena, ali i naglašava koliko su se vizije stvaranja jugoslovenske države razlikovale od jedne do druge interesne grupe i kroz različite periode. Pored arhivskih dokumenata, plakata i fotografija iz tog perioda biće izložene umetničke slike, skulpture, lični predmeti, odlikovanja i oružje.
Realizaciju izložbe – uglavnom kroz pozajmicu predmeta i dokumenata – pomoglo je preko 20 ustanova iz zemlje i regiona, kao i više kolekcionara i pojedinaca. Među njima su Narodni muzej Beograd, Vojni muzej Beograd, Arhiv Jugoslavije, Narodna biblioteka Srbije, Arhiv Srbije, Ministarstvo spoljnih poslova RS, Muzej grada Beograda, Muzej za umetnost i zanatstvo Zagreb, Hrvatski istorijski muzej, Hrvatski državni arhiv, Narodni muzej Zaječar i Muzej savremene istorije LJubljana.
Narativ izložbe započinje 1904. kada se u Beogradu, uz krunisanje kralja Petra I Karađorđevića i proslavu 100 godina od Prvog srpskog ustanka, organizuje više kulturnih manifestacija s jugoslovenskim predznakom. Izložba zatim prati period Prvog svetskog rata, kroz prizmu borbe za ujedinjenje, fokusirajući se na ratne ciljeve Vlade Srbije, delatnost Jugoslovenskog odbora i odnos velikih sila prema jugoslovenskom pitanju. Čin proglašenja ujedinjenja 1. decembra 1918. okosnica je cele postavke. Međutim, izložba se ne završava trenutkom proglašenja Kraljevine SHS, već se posvećuje i periodu državnog provizorijuma koji traje sve do donošenja Vidovdanskog ustava 1921. godine. Iako je ta godina izabrana za kraj izložbe, posetiocu se ostavlja mogućnost da sam istraži glavne događaje koji su zatim usledili – sve do izbijanja Drugog svetskog rata, simboličnog kraja prve Jugoslavije.
