50 najinteresantnijih spomenika u Srbiji – 1. deo

Postoji stotine spomenika razbacanih po brdima, ruralnim i zaboravljenim predelima na području Srbije, predstavljaju svedočanstva hrabrih ljudi, dece, vojnih veterana, patriota i narikača, junaka i događaja. Pred vama je lista od 10 interesantnih spomenika.

Kapija sunca,  Kruševac

Spomenički kompleks „Slobodište“ prostire se na južnoj periferiji grada, pored Vaspitno-popravnog doma koji je nekada bio nemački logor, na mestu gde je okupator streljao tokom Drugog svetskog rata više stotina rodoljuba iz Kruševca i okoline. Po arhitektonskim rešenjima i filozofskoj poruci, Slobodište predstavlja izuzetan spomenički kompleks u našoj zemlji, posvećen slobodi i revoluciji. Centralni spomenički deo pripada konceptu koji je, po ideji Dobrice Ćosića, realizovao Bogdan Bogdanović, u periodu od 1960. do 1965. godine.

„Bili smo samo deca“, Beograd

Ovo je verovatno najtužniji primer nestajanja spomenika iz naše prestonice. Reč je o mestu posvećenom deci stradaloj u NATO bombardovanju, a nalazi se u Tašmajdanskom parku. Taj spomenik i dalje postoji kao mermerni deo, ali dole, u podnožju spomenika je bila bista koja je predstavljala Milicu Rakić, devojčica koja je tragično nastradala od gelera dok je sedela na noši. Bista je vrlo brzo nestala i nikada nije pronađena.

Iz intervjua sa Nedom Kovačević, dnevno.rs

Tri pesnice – Bubanj, Niš

Sinonim stradanja desetine hiljada ljudi streljanjem, na proplanku, na brdu iznad Niša, samo nekoliko kilometara od kuce smrti, logora Crveni Krst odakle su dovođeni, i dalje se ponosno ističu „Tri pesnice“.  Svaka od tri pesnice je različite veličine i one predstavljaju simbol muške, ženske i dečje ruke koje prkose neprijatelju zbog toga što su streljane i čitave porodice.

Menora u plamenu, Beograd

Spomenik se nalazi na Dunavskom keju i delo je proslavljenog vajara Nandor Glida čija dela danas obeležavaju mesta najvećeg stradanja Jevreja širom sveta. Glid će ostati zapamćen po spomeniku žrtvama fašizma u Mathauzenu, spomeniku na Brdu sećanja u Jerusalimu, monumentu žrtvama u logoru Dahau, a njegov rad mogu da vide i Beograđani.

Iz intervjua sa Nedom Kovačević, dnevno.rs

Kadinjača, Užice

Spomen kompleks „Kadinjača“ kod Užica svedoči o novembarskim danima 1941. godine kada su pripadnici Radničkog bataljona Užičkog partizanskog odreda, kojim je komandovao Andrija Đurović, pružili žestok otpor daleko nadmoćnijem neprijatelju koji je u tom periodu sprovodio ofanzivu na oslobođenu teritoriju „Užičke republike“.Borci Radničkog bataljona hrabro su stradali u bici na Kadinjači 29. novembra 1941. godine. Neprijateljske snage su probile poslednju odbranu slobodnog Užica, ali heroizam tih junaka ostao je upamćen u vremenima koja su usledila.

Sam kompleks predstavlja složenu arhitektonsko-muzeološku celinu koji čini niz segmenata građenih u periodu između 1952. i 1979. godine. U prvoj fazi, godine 1952. na Kadinjači je podignut spomenik piramidalnog oblika pod kojim se nalazi kosturnica u kojoj počivaju posmrtni ostaci pripadnika Radničkog bataljona stradalih tokom bitke na Kadinjači.

Sefardsko groblje, Beograd

Sefardsko groblje u Beogradu postoji od 1888. godine i do danas je u upotrebi. Na njemu se, pored ostalih, nalazi i spomenik jevrejskim žrtvama fašizma arhitekte nadrealiste Bogdana Bogdanovića, koji je od 1993. godine živeo u egzilu u Beču. Spomenik u sebi sadrži delove grobova sa starog jevrejskog groblja.

Spomen-park Popina, Štulac

Spomen-park „Popina“ (kod lokalnog stanovništva poznat i pod imenom „Snajper“) je memorijalni park na uzvišenju pored Popinske reke u mestu Štulac, opština Vrnjačka Banja. Kompleks zauzima površinu od 12 hektara, a građen je od 1978. do 1980. godine. Autor spomenika je arhitekta Bogdan Bogdanović.

Na ovom su mestu 13. oktobra 1941. godine Trstenički partizanski odred i Dragosinjačka četa Kraljevačkog odreda vodili višečasovnu borbu protiv delova 171. nemačke divizije. Ova bitka je ostala poznata kao jedna od prvih frontalnih partizana i okupatorskih snaga. Na spomen-ploči ispred spomenika stoji tekst: „Ovde je 13. oktobra 1941. godine braneći granice Užičke republike Vrnjačko-trstenički NOP odred vodio žestoku borbu s petostruko nadmoćnijim nemačkim kolonama“.

„Prekinut let“ – spomenik ubijenim đacima Kragujevačke gimnazije, Kragujevac

Bilo je to u nekoj zemlji seljaka
na brdovitom Balkanu
umrla je junačkom smrću
četa đaka
u istom danu.

Krvava bajka – D. Maksimović

Spomen-park Kragujevački oktobar (poznat i pod imenom Spomen-park Šumarice) je posvećen streljanim građanima Kragujevca od strane Vermahta 21. 11. 1941. godine u Kragujevcu. Oko 3000 njegovih stanovnika, među kojima oko 300 učenika i petnaestoro dece od 8-12 godina je streljano u Šumaricama.  Spomen-park je proglašen kulturnim dobrom od izuzetnog nacionalnog značaja 27. 12. 1979. godine.

Metamorphosis Constantiniana, Niš

Na nišavskom keju, nadomak gradske kuće u Nišu, postavljen je spomenik koji je poklon Katoličke crkve gradu Nišu povodom proslave 1700 godina od donošenja Milanskog edikta.

Spomenik je delo akademskog vajara Dragana Radenovića i visok je oko 5 metara. Nosi pomalo čudan naziv Metamorphosis Constantiniana i poziva nas da uđemo u nove metamorfoze, na nove matanoje, na nove preobražaje i uspone. Na spomeniku su prikazane tri glave Konstantina Velikog, predstavljaju različite periode njegovog života, dižu se iznad neolitske predstave lica čoveka iz Lepenskog vira. Pogled se završava na jednakokrakom krstu koji predstavlja simbol Sunca i jednu od prvih poznatih predstava krsta iz perioda hrišćanstva iz katakomba. Ispod trećeg Konstantinovog portreta, sa leve i desne strane, nalazi se stilizirana zastava rimskih legija vexillum i Ananda, mitska ptica koja pamti nastanak sveta. Tu se vizualnom metaforom završava paganstvo, a najviša glava, sa psihološkim elementima hrišćanskog pieteta odnosno blagosti, je osnova početka perioda globalne pobede hrišćanstva.

Sa prednje strane postamenta je reljefni simbol proslave 1700. godina od Milanskog edikta. Ispod ovog kružnog oblika nalazi se godina 313.- 2013. Sa leve i desne strane postamenta stoje natpisi: „Za slobodu oslobođeni“, na ćirilici i latinici.

Spomenik Moše Pijade, Beograd

Isklesano iz jednog kamena, postavljen bez postamenta, nalazi se ispred zgrade Politike. Vajar Branko Ružić je za izuzetno umetničko ostvarenje i da mu poveri izgradnju spomenika dobio specijalnu nagradu.

<- Drugi deo